Erik Jonk Films & series 26 okt 2022, 18:12

Leestijd: 5 minuten

Was 2.10m lange Fries Grutte Pier een heldhaftige vrijheidsstrijder of een ordinaire plunderaar?

‘Leaver dea as slaef‘, oftewel: liever dood, dan slaaf. Dat was de manmoedige instelling van Grutte Pier, een Friese legende uit de middeleeuwen. Over de man die streed voor volk, Fries vaderland en zichzelf, komt vrijdag een film van Steven de Jong uit.

Met Grutte Pier krijgen we ongetwijfeld het antwoord op de vraag: was die bonk van een kerel nou een echte vrijheidsstrijder? Of was het ‘gewoon’ een nietsontziende plunderaar en moordenaar?

Amsterdam of Grutte Pier?

Steven de Jong was al goed voor enkele andere Friese films, want hij bracht de Kameleon-broertjes op het witte doek. Nu is daar dus Grutte Pier. Natuurlijk hadden we als Metro‘s Filmrecensie van de Week bijvoorbeeld het historische drama Amsterdam (met Christian Bale en Taylor Swift) kunnen bespreken. Maar we zoemen deze week een keer in op een bijzonder en waargebeurd verhaal van buiten de hoofdstad. We gaan naar het dorpje Kimswerd en Friesland als gehele provincie.

De trailer van Grutte Pier:

Was deze Fries wel 2 meter 10?

In Friesland is Grutte Pier een historisch en bekend figuur, in Nederland als geheel wat minder. Maar wat heeft die man gevochten voor zijn leven en zijn provinciegenoten. Grutte Pier werd in 1480 in Kimswerd geboren als Pier Gerlofs Donia. Na zijn dood – hij werd maar 40 jaar – kreeg hij de toevoeging Grutte (‘Grote’) voor zijn vanaf dat moment geuzennaam. Dat was niet zo gek. Volgens de volksoverlevering was hij 2.10 meter lang. Dat moet voor de middeleeuwen, waarin Nederlanders gemiddeld veel kleiner waren dan nu, een enorme bezienswaardigheid zijn geweest. Of deze reus (‘sterk als een os’) echt zo lang was, daarover zijn twijfels. Maar dat hij veel groter en sterker was dan andere Friezen, zoveel is wel duidelijk.

Steven de Jong vond in musicalman Milan van Weelden (Billy Elliot, Macbeth) zijn gedroomde acteur. Van Weelden is een boomlange vent en een imposante verschijning, maar de 2.10 meter haalt hij net niet. Een vermelding waard: speciaal voor de film leerde hij de Friese taal.

Grutte Pier hield zich lang in

In de vijftiende en zestiende eeuw doorstond Friesland tal van aanvallen van ‘de Hollanders’ en andere volkeren en onderdrukking was aan de orde van de dag. Wie daar absoluut niet tegen kon: Grutte Pier. De gelijknamige film speelt in het jaar 1514, waarin elke Friese opstand de kop wordt ingedrukt door huursoldaten. Diezelfde soldaten beroven de Friese bevolking van alles wat maar los en vast zit. Op dat moment leeft Grutte Pier met zijn vrouw Rintsje (gespeeld door de Friese zangeres Elske DeWall) en twee jonge kinderen een bescheiden leventje. De liefde voor zijn gezin is zo groot dat hij de stemmen in zijn hoofd nog kan intomen en de rust kan bewaren.

Dat verandert op slag als de boerderij van Grutte Pier wordt geplunderd en in brand wordt gestoken. In werkelijkheid werd zijn Rintsje ook vermoord, maar of dat in de film ook gebeurt, laten we nog even in het midden. Zijn gevoel voor rechtvaardigheid is zo groot dat hij he-le-maal los gaat om zijn land te bevrijden van alles en iedereen die de baas denkt te kunnen spelen. Volgens de overlevering leverde hij veldslagen met een zwaard dat nog 3 centimeter langer was dan hij zelf en 6,6 kilo woog. Van het zwaard is een replica in het Fries Museum in Leeuwarden te zien.

Nietsontziend

Grutte Pier zal in de film ongetwijfeld als een absolute volksheld worden neergezet. Dat was hij voor de Friezen absoluut, maar hij had in die zucht naar rechtvaardigheid een nietsontziende kant. Deze boer was namelijk ook een kaper. Hij leidde de Arumer Zwarte Hoop, een kapervloot die op de Zuiderzee – het huidige IJsselmeer – huis hield. Hollandse schepen en kuststeden werden geplunderd. Van één zeeslag – de grootste van Grutte Pier – is bekend dat 28 van de Hollandse schepen werden veroverd. De 500 (!) bemanningsleden die daarbij in Friese handen en de enorme knuisten van Grutte Pier vielen, werden met minieme kans op overleven in de zee ‘gepleurd’. Ben je eeuwen later nog altijd een held die streed voor vrijheid? Of moet je dan ook worden herinnerd als meervoudig moordenaar? Zeg het maar…

Bekende Friese koppen op de loper

Grutte Pier gaat vrijdagmiddag in Sneek in première en behalve de cast van de film, zullen veel bekende Friese gezichten de loper voor het plaatselijke theater betreden. De aangekondigde Friezen zijn onder meer ex-turner Epke Zonderland, oud-schaatser Rintje Ritsma, Bertrie Wierenga van Goede Tijden, Slechte Tijden, zanger Tim Douwsma, oud-voetbaltrainer Foppe de Haan, en de presentatoren Sipke Jan Bousema en Sylvana IJsselmuiden. De komst van de vorige week door ziekte opgestapte Cambuur-trainer Henk de Jong was ook gepland. De komst van de zo gerespecteerde voetbalman zal nu onzeker zijn. Een bekende niet-Fries die Grutte Pier komt bekijken is Henk Angenent, winnaar van de laatste Elfstedentocht.

Metro’s standaard filmrecensie van de week is volgende week woensdag rond 18.00 uur terug. Op donderdag verschijnen nieuwe titels altijd in de Nederlandse bioscopen, (soms op een andere dag, zoals Grutte Pier). Verslaggever Erik Jonk kiest er wekelijks eentje uit. Volgende week: Stromboli, naar het boek van Saskia Noort en met Elise Schaap in de hoofdrol.

Kwestie van Geduld: hopelijk slikken Limburgers hun roots (maar leuk is het zeker…)