Erik Jonk Films & series 2 sep 2021, 19:28

Leestijd: 6 minuten

Film De Veroordeling over Deventer Moordzaak zo te kopiëren naar de (fake news)tijd van nu

Een rehabilitatie van klusjesman Michaël de Jong. Dat moest en moet de film De Veroordeling worden. Maar het ruim twintig jaar durende verhaal over de Deventer Moordzaak heeft meer. Je trekt hem zo naar de tijd van nu, waarin velen geloven in de woorden van types als Donald Trump en Willem Engel. En Maurice de Hond.

Wát een verhaal is die Deventer Moordzaak in de loop der jaren – en ook in de film De Veroordeling – geworden. In september 1999 werd de weduwe Wittenburg in haar woning in Deventer door verwurging en messteken gedood. Haar boekhouder Ernest Louwes wordt veroordeeld en in hoger beroep weer vrijgelaten. Na een DNA-vondst verdwijnt hij opnieuw achter de tralies. Vechtend met agenten wordt hij de rechtszaal uitgebonjourd. Niémand kan dat acteren, is de mening van vele Nederlanders. Acteren kan Mark Kraan, de boekhouder in De Veroordeling, trouwens wel. Zijn gelijkenis met Ernest Louwes is bijna eng.

Klusjesman in beeld in Deventer moordzaak

Dan verschijnt Michaël de Jong, klusjesman van weduwe Wittenberg, in beeld. Vooral door toedoen van Maurice de Hond, die zeker weet dat de klusjesman de moordenaar is en niet Louwes. De opiniepeiler wordt steeds meer een opiniemaker. Op de landelijke tv doet hij meerdere keren zijn verhaal en veel landgenoten sleept hij mee in zijn eigen zekerheid. Een mediahetze is het gevolg. Veroordeeld wordt De Jong nooit, maar wel in steeds meer hoofden van buitenstaanders. Zijn leven en dat van zijn vrouw Meike wordt – tot op de dag van vandaag – een hel.

Netwerk-journalist Bas Haan gaat in eerste instantie mee in het verhaal van Maurice de Hond. Maar onthutst door de trial by media blijft hij zoeken. Ook in de tijd dat de moord op Pim Fortuyn eigenlijk veel groter nieuws was. Haan, tegenwoordig journalist bij Nieuwsuur, besluit complottheorieën te bestrijden met feiten. Hij gaat tot het uiterste om de waarheid boven tafel te krijgen. Zijn speurtocht is op tv te zien en later te lezen in zijn Haans boek De Deventer Moordzaak: het complot ontrafeld. Omdat hij Maurice de Hond ook zelf op televisie heeft laten leeglopen, spaart hij de journalist zichzelf niet. Een bijzonder detail dat de filmmakers nooit konden bevroeden: Bas Haan die in een scene een fax van de onlangs om het leven gebrachte Peter R. de Vries ontvangt. De Vries – het gebeurde echt – wees Haan erop dat hij totaal niet journalistiek bezig was geweest.

Fedja van Huêt in De Veroordeling

Het spitten van Bas Haan is de rode draad in de film De Veroordeling van regisseur Sander Burger. Dat was ook het geval bij de veel beluisterde podcast De Deventer Mediazaak. Fedja van Huêt speelt Haan met verve, inclusief zachte g en de haren achterovergekamd. De acteur liep enige tijd op de redactie van Nieuwsuur mee. Yorick van Wageningen is een schitterende Michaël de Jong. De vooral in Amerika werkzame acteur maakte daar geen half werk van. Samen met Lies Visschedijk (Meike) bezocht hij de klusjesman en zijn vrouw regelmatig. Dat moest ook bijna wel. Omdat Van Wageningen in de Verenigde Staten woont, had het de Deventer Moordzaak amper meegekregen. Hij zag tussen Maurice de Hond in deze zaak en ex-president Donald Trump al snel een gelijkenis. Aan tafel in de talkshow Jinek zei hij deze week: „Als iemand iets maar vaak genoeg zegt, gaan veel mensen het geloven.” En Fedja van Huêt: „Door Maurice de Hond ontstond een monster. Er zijn nog steeds mensen die geloven dat de klusjesman de dader is.”

Maurice de Hond in De Veroordeling niet ontzien

Genoemde opiniepeiler wordt in de indrukwekkende ruim 2 uur durende film niet ontzien. Voor De Veroordeling wordt gebruik gemaakt van echte televisiebeelden (dat is mogelijk door een beroep op het citaatrecht). Het doel van de filmmakers: niemand kan zo zeggen dat voor De Veroordeling de woorden van Maurice de Hond zijn verdraaid. De opinieman is voor zijn hetze overigens veroordeeld door de rechter. Hij mag nooit meer in het openbaar zeggen dat de klusjesman de schuldige is. De Hond moest Michaël de Jong een voor Nederland ongekend hoge schadeloosstelling van 30.000 euro betalen. Het dieptepunt in al die jaren was het feit dat De Hond het in 2006 voor elkaar kreeg dat het graf van weduwe Wittenburg werd gelicht. Daar zou bewijs tegen de klusjesman in te vinden zijn. Gegraven werd er, gevonden niets. Maurice de Hond heeft over zijn veroordeling nooit meer iets gezegd. Claudia de Breij kan De Veroordeling maar beter niet gaan zien. Zij maakte na de uitspraak van de rechter op tv een grappig bedoeld maar bijzonder pijnlijk item met De Hond en zong hem zelfs toe. Wie de film nu ziet zit er met kromme tenen naar te kijken.

Opiniemaker over coronavirus en ventilatie

Wat de man van de politieke peilingen wel deed: het afgelopen jaar veelvuldig aanschuiven in talkshows (vooral Op1) als plotselinge kenner van alles wat met het coronavirus te maken had. Hij had weer een duidelijke ‘ik-weet-het-zeker-mening’ over verspreiding van het virus en ventilatie. Of De Hond nu gelijk heeft of niet: dat is wat de film De Veroordeling behalve reuze-interessant ook heel erg van nu maakt. Waar de opinie in de Deventer Moordzaak in de media explodeerde, explodeert er nu van alles door het internet. Wat te denken van een dansschoolhouder met de achternaam als een afgezant van God? Willem Engel blijft maar roepen en houdt zo zijn coronavolgelingen.

Waar dat mee te maken heeft? Met schoppen tegen het establishment. In de Deventer Moordzaak en De Veroordeling tegen de rechterlijke macht. In de huidige coronatijd tegen het inmiddels demissionaire kabinet, premier Mark Rutte en zorgminister Hugo de Jonge. Bas Haan, de echte dan, daarover: „Fantastisch dat het verhaal verfilmd is. Zeker nu, u tot een steeds breder publiek doordringt hoe desastreus manipulatie via massamedia kan zijn.”

Is de Deventer Moordzaak nu ten einde?

De Veroordeling is zo in plaats van een whodunnit een who-not-dunnit geworden. Maar wat de makers – die elf jaar geleden aan hun project begonnen – betreft ook een rehabilitatie van klusjesman Michaël de Jong. Fedja van Huêt (maak eind september alvast maar ruimte voor het Gouden Kalf) zegt: „Dit is een film over de slachtoffers.”

Is de Deventer Moordzaak nu ten einde? Nee. Maurice de Hond is al langer geleden de mond gesnoerd. In deze week van het verschijnen van De Veroordeling kwam hij echter naar buiten met het nieuws dat hij stappen onderneemt tegen de makers van de podcast De Deventer Mediazaak. Zijn goede naam en eer zouden zijn aangetast.

Boekhouder Ernest Louwes werd in 2009 vrijgelaten uit de gevangenis. Hij vond een baan bij een werkgever die geloofde in zijn onschuld. Louwes strijdt nog steeds voor een heropening van de Deventer Moordzaak. Klusjesman Michaël de Jong heeft al jaren gezondheidsklachten. Hoewel hij nooit voor de moord op weduwe Wittenburg is veroordeeld, heeft hij nooit meer werk kunnen vinden.

De Veroordeling draait vanaf vandaag in de Nederlandse bioscopen. Op een nog onbekend moment is de film ook op tv bij KRO-NCRV te zien. De Veroordeling is al verkocht aan het buitenland: Frankrijk, Taiwan, Latijns-Amerika, de Baltische staten en Rusland.

Metro’s beoordeling: 4,5 uit 5.

Tip! Verrassend boek van acteerkanon Melody Klaver over een regelrechte nachtmerrie