Erik Jonk Entertainment 3 apr 2022, 18:02

Leestijd: 8 minuten

Perfectionist Soy Kroon van The Passion en Costa!! tot zwaar stuk over Auschwitz

Nee, Soy Kroon is zelf nog nooit in Auschwitz geweest. Maar de verschrikkingen in het Poolse concentratiekamp zijn inmiddels wel onder zijn huid gekropen. Door de rauwe toneelvoorstelling De Trompettist in Auschwitz.

Metro sprak met Soy Kroon tijdens de repetitieweken in het Polanentheater in Amsterdam. De Trompettist in Auschwitz gaat morgenavond in première in de Stadsschouwburg in Leiden. Het aantal acteurs? Twee. Soy Kroon en Thomas Cammaert (de Mol in Wie Is De Mol? 2017) spelen alle personages. De bijzonderheid daarbij: het duo speelt – geheel in zwart gekleed – al die personages allebei. Of het nou om de trompettist gaat, zijn vrouw of een SS’er.

Soy Kroon en Thomas Cammaert

Kroon en Cammaert vormen niet zomaar een tweetal, want zij zijn vrienden sinds corona in ons leven kwam. De vriendin van Soy Kroon, Holly Mae Brood, speelde met Cammaert in de David Bowie-musical Lazarus. Tijdens de eerste lockdown zochten zij elkaar veel op en werden ze coronabubbel-buddies. Nu spelen zij in De Trompettist in Auschwitz voor het eerst samen. Om de boel nog toevalliger te maken: op 14 april zijn Soy Kroon en Thomas Cammaert ook samen in tv-spektakel The Passion te zien. Eerstgenoemde in de hoofdrol van Jezus, de in Vlaanderen geboren Cammaert als apostel Petrus.

Metro schoof dus tijdens een pauzelunch aan bij Soy Kroon (26). De geboren Brabander zal in april niet alleen in het theater en als Jezus in de schijnwerpers staan. Vanaf 21 april is hij in een grote rol in de teruggekeerde titel Costa!! ook op het filmdoek te zien. Later deze maand is hij bij de Musical Awards in Rotterdam Ahoy ook nog eens genomineerd voor Beste Mannelijke Hoofdrol wegens zijn aandeel in ONE de Musical. Door alweer een lockdown speelde hij zijn personage – een jonge Egyptenaar in de tijd van Cheops – overigens niet heel vaak. Maar goed, kwaliteit komt snel bovendrijven.

Het verhaal van De Trompettist van Auschwitz

Ga er maar aan staan: je wordt als 20-jarige met je familie naar vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd. Het hele gezin wordt vrij snel vergast, maar jij niet. Omdat je trompet kunt spelen en de nazi’s moet vermaken in het concentratiekamp-orkest. Zou je je dan schuldig voelen ten opzichte van je familieleden en andere Joden die zo’n kans níet kregen?

Het gebeurde Amsterdammer Lex van Weren, die zelf trompet leerde spelen. Een instrument dat zijn leven als gevangene 16848 redt. In 1980 lukte het schrijver Dick Walda van Weren zijn verhaal te laten vertellen („heel feitelijk opgeschreven”, vindt Soy Kroon). Allard Blom bewerkte Walda’s boek tot De Trompettist in Auschwitz, waarin Kroon nu acteert. Een verhaal over overleven, wat positief klinkt, maar in de hele context natuurlijk vooral emotioneel, verschrikkelijk en aangrijpend is.

Soy Kroon deed nog nooit zoiets bijzonders als dit

„We zijn allebei de Trompettist van Auschwitz, maar spelen beiden geen trompet”, legt Soy Kroon uit. „Je ziet in ons stuk twee acteurs die een hele wereld creëren naast Lex van Weren en andere personages die in zijn leven voorbijkomen. Denk aan zijn vrouw, met wie hij enkele jaren na Auschwitz terug naar het concentratiekamp ging. Je ziet daardoor de herinneringen en de nachtmerries van de trompettist. In die herinneringen komen gevangenen voor, de Duitsers, heel veel personages. En dat doen we dus met z’n tweeën in hetzelfde kostuum. Zonder die trompet en dat is het.”

Soy Kroon geeft toe dat hij niet eerder zoiets bijzonders heeft gedaan. „Ik heb bijzondere dingen genoeg mogen doen, maar niet zo intiem en zo klein. Thomas en ik gingen juist aan op het fantasievolle van deze voorstelling. Na de eerste doorloop van een uurtje, kwamen we er allebei uit met ‘hè, wat hebben we nu eigenlijk gedaan?’ Alles moet heel secuur, heel goed gebeuren. Je moet goed door hebben wat je moet voelen, waar rust zit en waar snelheid. Daar zijn we door regisseur Eddy Habbema gelukkig goed bij geholpen.”

Trompettist in Auschwitz niet alleen maar loodzware kost

Is het voor het publiek een zware hap? Soy Kroon vindt, ondanks het onderwerp Auschwitz, toch van niet. „We hebben geprobeerd niet alleen de zwaarte op te zoeken. Je wilt niet anderhalf uur naar twee mannen kijken die alleen maar zware verhalen vertellen. De luchtigheid wordt daarom ook opgezocht.”

Ook op de vraag of de trompettist zich door het overleven schuldig voelde ten opzichte van anderen, antwoordt Soy Kroon ontkennend. „Nee, maar loslaten kon Lex van Weren het niet. Wat het bizarre is: hij probeerde te begrijpen wat er gebeurd was en waarom hij dat had meegemaakt. En wat dat in hemzelf had veranderd. Hij vroeg zich af of het kamp hem kapot en gebroken had en waarom het ‘m toch zo wakker hield. Door terug te gaan naar Auschwitz – wat niet veel mensen hebben gedaan – probeert hij dat begrip te krijgen. Hij bekijkt de steen waar hij op stond. Plekken waar hij zat en waar hij naar keek. De plaats waar een meisje Isabella altijd zat en waar hij ’s nachts mee sprak, terwijl de Duitsers dat niet door mochten hebben. In het boek toont Van Weren niet veel emotie, maar dat hebben we aan De Trompettist in Auschwitz wel proberen toe te voegen.”

Telkens redding door de trompet

Toch had de trompettist in het kamp ten opzichte van talloze andere gevangenen een uitzonderingspositie. Hij maakte muziek als nieuwe Joden of anderen Auschwitz bereikten en door de muziek op het aankomstplein leek het alsof het leven daar misschien nog enigszins gezellig was. En de Duitsers waren dol op vermaak, bijvoorbeeld grote revues.

Soy Kroon: „Als je Auschwitz binnenkwam, werd er meteen gevraagd of je iets kon wat niemand anders kan. Je had kunnen zeggen dat je kon knippen, terwijl je helemaal geen kapper was. Lex van Weren kon natuurlijk wel echt iets. Hoe meer Thomas en ik in het stuk zaten, hoe meer we zagen dat die trompet hem telkens gered heeft. Steeds als je dacht ‘nu gaat het niet meer gebeuren’, jawel hoor. Télkens weer. Al zat hij in de zwaarste modderbunker en dacht hij op dat moment echt dood te gaan, dan hielp die trompet hem weer naar een ‘betere’ positie. Op kerstavond moest Lex van Weren ook spelen terwijl er lijken onder de kerstboom werden gesmeten. Hij vond het overigens raar dat er telkens mensen bij kwamen, maar het in Auschwitz niet voller werd. Toen werd hem langzaam duidelijk dat er mensen werden vergast.”

Soy Kroon vond het repeteren voor De Trompettist in Auschwitz een mooi, maar ook zwaar proces. „Ik ben nogal perfectionistisch, in alles, en ook kritisch op mezelf. Ik kan niet tijdens try-outs (‘oefenvoorstellingen’ voor de daadwerkelijke première, red.) denken: we zijn er al. Anderen kunnen dat wel hebben, ik niet. Ik blijf altijd doorzoeken voor het geheel, maar ook voor mezelf. Daar kan ik heel wat slapeloze nachtjes van hebben eerlijk gezegd. Misschien zorgt mijn karakter er wel voor dat ik allemaal van zulke mooie dingen mag doen.”

Blijft De Trompettist in Auschwitz in zijn lijf zitten, als hij na de repetities naar zijn geliefde Holly Mae gaat? Soy Kroon: „Soms ga je te snel door een tekst heen en lees je het gewoon. Dan denk ik thuis na over wat ik nou precies zeg. Waar hebben we het eigenlijk over? Elk woordje, elke zin is van belang. En heeft zóveel lading. De regisseur heeft een Joodse vrouw en door haar ouders wist Eddy ons er veel over te vertellen. Ook dingen die je niet per se hoeft te spelen. Maar voor Thomas en mij is het heel fijn om het in ons achterhoofd te hebben.”

Een broodje in Auschwitz

De verhalen van Eddy Habbema zorgden er vooral voor dat Soy Kroon zich veel van Auschwitz kan voorstellen, ook al liep hij er dus zelf nooit rond. „Dan hebben we in het stuk over een broodje. ‘Wat voor broodje denk je dat het is?’, vroeg Eddy dan. ‘Ehm, een hard broodje?’, reageerden wij dan. ‘Nee, het is een beschimmeld broodje. Een doorweekt beschimmeld broodje. Het is eigenlijk geen brood. Maar de mensen in Auschwitz moesten het wel opeten. Anders hadden ze niets.”

De Trompettist is na de première van morgenavond (maandag 4 april) tot en met 6 mei in theaters in het hele land te zien. Informatie over de speellijst: Trompettist.eu.

Stella Bergsma vond andere deelnemers De Verraders veel enger dan een proef

Stefano Keizers rekent in De Verraders af met ‘lief jongetje’ uit Expeditie Robinson