Erik Jonk Entertainment 18 sep 2020, 15:45

Leestijd: 12 minuten

Soldaat van Oranje is terug: ‘Geweldig, maar er dreigen ook theaters bij bosjes om te vallen’

Nederlands grootste musicalsucces aller tijden Soldaat van Oranje is terug. Er zijn wat traantjes van geluk gelaten, maar zorgen om de theatersector zijn er ook. ‘Soldaat’ en collega’s blijven vechten aan het front: voor meer bezoekers, zover dat kan.

Als eerste grote theaterproductie speelt Soldaat van Oranje – De Musical, want zo heet hij officieel al bijna tien jaar – nu in de derde week in de totaal aan coronaregels aangepaste TheaterHangaar bij Katwijk. Bijna tien jaar ja, want eind volgende maand zou een groot jubileumfeest worden gevierd. Dat wordt pas gedaan ‘als alles weer normaal kan’, maar veel belangrijker is dat publiek en acteurs weer kunnen genieten van het verhaal van die heldhaftige Engelandvaarder en verzetsstrijder Erik Hazelhoff Roelfzema tijdens de Tweede Wereldoorlog. Waar de acteurs van TINA – De Tina Turner Musical vorige week weer begonnen met repeteren, daar is Soldaat van Oranje vanavond al vijftien shows onderweg. En dat gaan ondanks tal van regeltjes helemaal prima.

Corona-uitdaging Soldaat van Oranje

Metro ontmoette een dolblije, maar ook realistische bedenker en producent Fred Boot. Voorlopig gaat hij de ‘corona-uitdaging’ met zijn mensen tot en met eind februari aan. Maar dan… „Soldaten geven echter nooit op”, zegt Boot. Zeker Soldaat van Oranje niet.

Om de musical weer mogelijk te maken, gebeurde er in de door bijna 3 miljoen toeschouwers bezochte TheaterHangaar veel. Dat kan er ook, want het is een eigen plek met veel ruimte. Op het enorme parkeerterrein (een voormalige militaire start- en landingsbaan/vliegbasis) kan vanuit de auto bij loketjes al de kaartcontrole en gezondheidscheck worden gedaan. Zo ontstaan er geen rijen bij ingang. In de foyer neem je plaats aan een eigen tafeltje in een van de zeven sectoren A tot en met F (Fred Boot: „Daar staat een kaartje met bijvoorbeeld ‘welkom familie Jonk’ op”) en in de pauze wordt daar je drankje die je vooraf al kunt reserveren geserveerd. Bezoekers gaan in groepjes naar de zaal en er op die manier ook weer uit. In de zaal zijn om en om rijen stoelen verwijderd. Vanaf de inmiddels beroemde schijf van 33 meter die langs de scènes draait, kijken nu 300 toeschouwers per keer in plaats van de gebruikelijke 1100. Voor het publiek werd een ‘regelsvideo’ gemaakt:

En zo zijn de 150 medewerkers per voorstelling weer aan de slag. Acteurs, mensen achter de schermen, bediening en beveiligers, waarvan ruim 60 procent zzp’er.

Blij dat de boel weer is gaan draaien

Metro treft Fred Boot in Vondel 3 in het Amsterdamse Vondelpark. Beiden hebben we toevallig de noodzakelijke reservering gedaan. Ruimte genoeg dus, zullen we maar zeggen. Boot is dolblij dat de boel weer is gaan draaien. Natuurlijk worden de coronamaatregelen strikt gehanteerd, maar die waren niet het belangrijkste punt om Soldaat van Oranje weer op te voeren. „Nee, het ging erom dat we de voorstelling weer konden spelen, zoals ie bedoeld is. Door de laatste versoepelingen in juni konden we weer gaan nadenken over hoe we onze voorstelling weer konden gaan spelen.” Nippend aan een hete gemberthee: „Want hoe doe je gevechts- en intieme scènes in een verhaal over oorlog, vriendschap en liefde? Dat gaat niet op anderhalve meter. Je laat Erik geen handkusje aan Charlotte geven, waar ze elkaar normaal stevig vastpakken. Daarom zei ik lang: we kunnen wel heel druk doen over hoeveel mensen we in het theater kunnen hebben, maar als we de voorstelling niet kunnen spelen zoals het moet, dan is er geen aanbod. Dan hoef je niet eens over de vraag te praten. We moesten nadat moment in juni gaan nadenken hoe spelen voor de medewerkers veilig zou zijn én veilig voor het publiek.”

Via Zoom ging het productieteam met regisseur Theu Boermans en resident director Kevin Schoonderbeek nauwgezet door het script om knelpunten te zoeken en die op te lossen. Die veranderingen moesten worden gerepeteerd, verder zat de lange voorstelling er bij de acteurs nog van A tot Z in. „Het repeteren ging vooral om de corona-aanpassingen. Iedereen zat er zo weer in. Sterker, er zijn mensen die in 2010 de première gespeeld hebben en die bluffen ‘Fred, als je me nu het podium opgooit, dan weet ik nog alles. Grappig hè? Mijn dochter had al verzonnen om die eerste club gewoon nog een keer op het toneel te zetten. Zonder tekstboek, kijk maar hoe ver ze komen. Vooraf stiekem in het script kijken is dan verboden. Heel goed idee eigenlijk, van m’n dochter.”

Zingen in Soldaat van Oranje

Een belangrijke aanpassing was het zingen. „Dat laten we de acteurs niet binnen anderhalve meter van elkaar doen, heel tegennatuurlijk. Als je zingt dat je verliefd of boos bent, is er een impuls om naar elkaar toe te komen. Nu zingen ze op anderhalve meter de zin uit, de handeling volgt pas daarna.” Klinkt allemaal wat klinisch, maar het publiek merkt geen verschil weet Boot. „Bij de acteurs slijt het er razendsnel in. Maar bezoekers die vaker geweest zijn, zeggen het niet door te hebben. Zelfs ik niet, terwijl ik de voorstelling 385.000 keer gezien heb.” Het letterlijke aantal weet de Amsterdammer trouwens niet. „Maar het moet richting de vierhonderd lopen.”

Het gaat goed met Boot: „Al heb ik net als de rest van de wereld zes bizarre maanden achter de rug. Tja, 12 maart was het al weer, toen ‘het’ bericht kwam en iedereen onderweg was naar ons theater. Heel veel mensen zijn halverwege omgekeerd. Gelukkig zijn maar twintig tot dertig gasten helemaal tot aan Katwijk gereden.” De boel ging op slot, maar rustig kreeg Boot het allerminst. „Ik zit onder meer ook in het bestuur van de Vereniging Vrije Theaterproducenten, de maatregelen betekenden op meerdere fronten heel hard werken. Ik heb het niet meer zo druk gehad als rond de première van tien jaar geleden.”

Nog 60.000 mensen hadden een kaartje

Neem alleen het feit dat ‘een dikke 60.000’ mensen nog een kaartje voor Soldaat van Oranje hadden. „Ik was aan het werk vanuit die bestuursfunctie voor de hele sector. En ten tweede moest er voor onze eigen voorstelling van alles met ons hele team worden geregeld. Gelukkig wilden weinig mensen hun geld terug, anders kwamen er liquiditeitsposities in gevaar. Dat gold ook voor andere theaters, die mochten natuurlijk niet omvallen. Daar hebben we de ‘bewaar je ticket-campagne opgezet’, met bijbehorende vraag ‘wilt u uw ticket behouden alstublieft?’ In het geval van Soldaat hebben zo’n vierduizend toeschouwers hun kaartje geannuleerd. Dat viel enorm mee. Toen het verzilveren van de vouchers begon, had binnen twee weken zo’n 60 procent al omgeboekt. Wat daarbij opvalt is dat de omboekers snel zijn – die zaten echt te wachten – en dat de gewone kaartverkoop maar mondjesmaat gaat. We hebben natuurlijk ook minder kaarten beschikbaar met slechts 300 in plaats van 1100 stoelen per voorstelling, maar ik denk dat het brede consumentenvertrouwen moet echt nog terugkomen. We hopen dat mensen die nu naar de show geweest zijn, hun vrienden, buren en bekenden vertellen dat er bij Soldaat heel veel ruimte is en dat je in ons theater supercomfortabel en vooral veilig zit. Dat is ook wat we terugkijken van ons publiek: Ik voel me hier veiliger dan in de supermarkt of op straat.”

„Sterker nog”, vervolgt hij meteen. „De huidige situatie verhoogt de intimiteit van de voorstelling. Acteurs kunnen bijna fluisteren, terwijl je ze nog hoort. Een bezoek voelt exclusief. Er zijn al gasten die me zeggen ‘Fred, ik wil in een foyer altijd wel een eigen tafeltje, dit is heel fijn’. De genomen maatregelen werken gelukkig verbazingwekkend goed, met dank ook aan de bezoekers. Ze gedragen zich heel goed. Na de staande ovatie (die heeft Soldaat van Oranje zes keer per week, red.) gaat men weer keurig zitten, wachtend op het seintje dat ze de zaal mogen verlaten.”

Terugkeer Soldaat van Oranje ‘als een première’

Misschien een beetje gekke vraag in deze tijd, maar behoort de terugkeer na dat half jaar bij de mooiste momenten van tien jaar Soldaat? Fred Boot: „Ja absoluut, echt waar. Vooral de proefvoorstelling die we draaiden om te zien of alles klopte, was heel bijzonder. Toen zaten we in tranen. De eerste echte voorstelling voelde als een première, omdat het weer een totaal nieuwe ervaring is. Alles leek nieuw. De acteurs spelen heel intens en de mensen zijn vol verwachting en dankbaar dat we durven. Ik zie het als belangrijk signaal naar de sector. Zo van ‘kom maar op’, dit kunnen en gaan we op meer plekken doen, zoals Stage Entertainment bijvoorbeeld begin november met TINA. De verbondenheid van mensen uit de entertainmentbranche is groot. Zo sta ik in goed contact met datzelfde Stage Entertainment en andere theaters en theaterproducenten, maar we hebben ook goed contact met de bazen van de Ziggo Dome, Mojo Concerts en Pathé. Zo zoomen we met elkaar om verschillende protocollen uit te wisselen en van elkaar te leren. Dat geldt voor nog veel meer producenten, ik heb me helemaal gek ‘gezoomd’, haha. We hebben elkaar ook bezocht om de verschillende zalen te bekijken.”

Met diezelfde sector begreep Boot heel goed waarom hij zijn theaterdeuren moest sluiten. „Natuurlijk, het ging om de volksgezondheid. Alle overheidsmaatregelen daarover waren helder en duidelijk. Dat moest, dat kon niet anders. Uiteindelijk hebben we ons als theaterwereld wel opgewonden als het om streven naar gelijkheid gaat. Ik kreeg af en toe het idee dat de anderhalvemetersamenleving een ‘meten met twee maten-samenleving’ werd, toen vliegtuigen vol gingen en dingen op andere plekken wel weer mochten. Het was raar. Toen kappers mochten beginnen, zou onze kap en grime ook weer aan acteurs mogen komen, maar degene die de zenders bij hen opplakt mocht dat niet. Het was met al die beroepen voor de overheid ook moeilijk hoor, maar daarom zijn we met de sector een algemeen protocol gaan maken. Omdat elk theater anders is, kan iedereen die vertalen naar z’n eigen situatie. Dat werkt.”

1 meter-samenleving cruciaal

„Het mooiste – eigenlijk zelfs cruciaal – zou zijn als we tot een 1 meter-samenleving in het theater mogen komen. Dan kunnen de ontbrekende rijen stoelen er weer in en kun je werken met een soort dambordconstructie. Je komt in de meeste zalen dan tot een bezetting van ruim 50, 60 procent. Heel veel theaters zijn dan geholpen. Zo niet… dan vallen we bij bosjes om. Dan houden we het kaartenhuis van cultuur niet in stand.” Als Boot naar z’n eigen voorstelling kijkt, dan is het financieel wel duidelijk: „Elke voorstelling betekent verlies.” Maar minder dan helemaal niet spelen? Boot: „Nét aan, het scheelt niet veel. Maar ja, we zijn gaan spelen omdat er nog zo veel reserveringen lagen, da’s één. Twee: we wilden al die zzp’ers weer aan het werk krijgen. En ten derde gold dat statement. Kom op jongens: we mogen, we kunnen, maar we durven het ook weer.”

De theatermaker die met Soldaat van Oranje werd overladen met prijzen, staat bekend om zijn positieve en strijdbare karakter. Maar zelfs Boot krijgt een wat donkerder zonnebril als hij denkt aan het voorjaar van 2021, als de situatie dan nog is als nu. Een tweede golf van het coronavirus vreest hij nu nog niet. „Ik ben niet zo van het vrezen, ben een positief gestemd mens en strijdbaar. Het zou verschrikkelijk zijn nu we zo hard aan het werk zijn voor meer bezoekers. Bij een tweede golf zullen we wederom hard nadenken over hoe we door kunnen. Er zijn dan rigoureuze steunpakken nodig die ver boven de huidige maatregelen gaan. Ook voor de vrije theaterproducenten die verantwoordelijk zijn voor 70 procent van het aanbod in de Nederlandse theaters.”

Boot draaide de eerste coronamaanden op adrenaline, hij kreeg er energie van. „Echter, als je hard werkt ben je gewend om resultaat te halen. Dan krijg je weer nieuwe energie van resultaat. Dat bleef uit, het werd vechten tegen de bierkaai. Na drie, vier maanden werd ik moe en moest ik de energie uit mezelf halen. Toen dacht ik wel eens pfffff, wat nu?”

Projecten Londen en Almere

Bij het benoemen van de drukte vergeet hij in eerste instantie nog twee andere – en enorme – projecten. Soldaat van Oranje als Engelse versie in Londen en de fonkelnieuwe opvolger Nieuw Amsterdam in Almere (over de ontstaansgeschiedenis van New York). Voor beide shows moeten nieuwe theater worden gebouwd, uiteraard weer met een draaischijf voor het publiek (‘en andere spannende dingen’). Boot: „In Londen hebben we op de pauzeknop gedrukt, ik kon er natuurlijk niet eens naartoe. We zouden 10 mei starten met bouwen, maar economisch en maatschappelijk was dat onverantwoord. We wachten tot het weer kan en andere voorstellingen gaan spelen. As we speak zou ik er nu zijn voor de afronding van de audities, een perspresentatie en zou de kaartverkoop beginnen. De première in maart is uiteraard uitgesteld. Door de plannen van opvolger Nieuw Amsterdam is een voorlopige streep gezet. We stonden op het punt om een presentatie te doen voor het college van de gemeente Almere. We waren heel ver en enthousiast. Het plan was ook best groot, een heel bijzonder theater, inclusief een hotel in een geweldige en centraal gelegen stad. Almere is Nieuw Amsterdam in vele opzichten. De investering is echter dusdanig, dat het nu niet kan. Ja, een heftige teleurstelling. Maar we gaan terug naar de tekentafel om te bedenken hoe we het belangrijke en mooie verhaal van Nieuw Amsterdam wel kunnen vertellen.”

Wat er ook allemaal tegenzit, Soldaat van Oranje spéélt. Boot: „Tot eind februari sowieso. Hopelijk kunnen we snel naar 500 bezoekers en meer versoepelingen. Zo niet, ik moet eerlijk zijn, dan moeten we elkaar in het voorjaar eens heel goed in de ogen kijken of het nog wel verantwoord is om door te spelen. Veel verlies maken en geen perspectief hebben om dat verlies in te kunnen lopen, dan heb je een probleem. Niet alleen voor ons, maar voor de hele sector.” Maar tot die tijd? „Een soldaat geeft nooit op”, besluit Boot.

Meer informatie over Soldaat van Oranje lees je hier.

Lees ook: André Hazes over zijn nieuwe album Thuis: ‘Een soort kutfilm die goed afloopt’