Erik Jonk Entertainment 10 mrt 2020, 05:59

Leestijd: 6 minuten

Musical over de Elfstedentocht: Altijd die hunkering

Het voorjaar staat voor de deur, maar in Friesland is het startsein gegeven voor de Elfstedentocht. In musicalvorm deze keer.

Het is koud in de Elfstedenhal in Leeuwarden. Een fotograaf heeft z’n jas netjes aan de kapstok gehangen: „Had ik beter niet kunnen doen.” Het is voor Friesland een grote dag, want een enorm theaterspektakel over de Elfstedentocht wordt – op een ijsvloer – gepresenteerd aan de pers. De Tocht gaat ie heten.

Tribunes schuiven over het ijs

Soldaat van Oranje 2.0 wordt De Tocht, anderhalf jaar voor de première in oktober 2021 al genoemd. Dat komt vooral omdat de voorstelling onder regie van Eddy Habbema zich afspeelt op een ijsvloer van 2500 vierkante meter waarover tribunes met publiek heen een weer schuiven. De toeschouwers worden zo bijvoorbeeld letterlijk de schaatsfans op de kades van Franeker. De vloerprojectie kan van ‘de bühne’ ook een bevroren meer in de nacht maken en binnen een seconde veranderen in een smal slootje in de zomer. Producent De Tocht BV laat daarvoor in de Friese hoofdstad een nieuw theater met 1460 stoelen bouwen voor acht shows per week en – wordt gehoopt – 300.000 bezoekers per jaar.

Daar is publiek uit heel Nederland voor nodig. „Maar iedereen hunkert altijd naar de Elfstedentocht”, zegt creatief producent Madelène van Beuzekom, die zelf als professioneel schaatser met Holiday on Ice de wereld over ging. „Als het vriest gaat ons nationale hart sneller kloppen. Cultuur moet je behouden en dit is nationale cultuur.” Dat is nou juist de bedoeling van het musicalspektakel. „Het samengevoel van de Elfstedentocht komt misschien nooit meer terug”, zegt haar collega Fokke van der Veen. „De tocht kan al lang niet worden georganiseerd, maar je kunt hem wel laten voortleven in de herinnering.” De Tocht BV wil dat behalve met de show ook met uitgebreide programma’s op het gebied van educatie, sport, cultuur en toerisme doen.

De niet-Fries

Allard Blom – geen Fries – is verantwoordelijk voor het script en de liedteksten. Gevraagd om een herinnering aan de laatste Elfstedentocht in 1997, moet hij het antwoord schuldig blijven: „Ik studeerde in Amsterdam, ik weet er niets meer van. Gek genoeg wel van ’85 en ’86. Toen was ik kind en ik zie zo nog voor me dat mijn vader de Tocht heel erg volgde. Maar 1997… ik zat even op een heel andere planeet ofzo.”

Hoe dan ook, hij heeft de eer De Tocht in een goed verhaal te gieten. Blom heeft het nog niet af (‘nog lang niet’), maar hij is gekomen tot vijf vroegere schaatsvrienden die elkaar in de loop der jaren door ruzie en afgunst uit het oog verloren zijn. In hun jongere jaren deden zij elkaar echter een belofte: als De Tocht ooit nog een keer komt, dan rijden we hem samen uit. En belofte maakt schuld. Eén van de vrienden draagt een geheim bij zich, waardoor er veel meer op het spel staat dan alleen het halen van het befaamde kruisje. Blom: „Ik wist al snel dat ik geen geschiedenisles wilde maken, zo van ‘dat gebeurde toen en dat gebeurde toen’. Nee, je krijgt een verhaal te zien met mensen van nu en problemen van nu. Zo kwam ik bij een vriendengroep waarbij het eigenlijk niet zo lekker meer loopt, maar ooit dat pact gesloten heeft.” De schrijver is trots. „Ja, superleuk man. Als ik onderdeel mag uitmaken van zo’n groot evenement als dit, van zo’n stuk Nederlandse geschiedenis en daar mijn eigen hand in mag hebben: fantastisch. En bij theater en musical ligt mijn hart.” Blom maakte dankbaar gebruik van Elfstedenverhalen die mensen instuurden na een oproep. „Mensen die er stonden en die het maar even gedaan hebben, daar heb je écht wat aan. Dat kunnen kleine dingen zijn. De man die bijvoorbeeld geïrriteerd raakte door het enorme feestgehalte of iemand die de eenzaamheid in het donker op een Fries meer omschrijft.”

Zover is Leeuwarden niet

Of de Randstadbevolking de weg naar Leeuwarden straks weet te vinden is wat Blom betreft een spannend gegeven, maar hij maakt zich niet zoveel zorgen. „Ik ben met mijn man Hein net uit Amsterdam verhuisd. We hebben ontdekt dat er veel meer is dan binnen de Ring A10, haha. Zonder gekheid, het komt wel goed. De Elfstedentocht bindt ons allemaal. En zover is Leeuwarden toch niet?”

De Fries

„Ik ben anderhalf jaar aan De Tocht bezig”, zegt op en top-Fries Tjerk Kooistra, na een feestelijk slokje Berenburg. Het ouderlijk huis van de assistent-regisseur stond in 1997 langs De Zwette tussen Leeuwarden en Sneek. „Ik stond als 19-jarige langs de kant en zag de schaatsers inclusief mijn ouders in het donker passeren. Dat ging tot ongeveer 10.00 uur door. Mijn vader en moeder reden ook beide tochten van de jaren tachtig, dus ik ben er helemaal mee opgegroeid.” Nu is Kooistra zelf lid van de Vereniging de Friesche Elfsteden. „Als ie komt mag ik ‘m schaatsen. Vier jaar geleden heb ik hem voltooid. Toen werd hij niet georganiseerd uiteraard, maar lag er genoeg ijs.”

Kooistra moet het Friese karakter van de show bewaken, maar tegelijkertijd alles buiten de provincie niet vergeten. „In Friesland willen we alles altijd groot en goed doen. We vragen graag hulp van buiten, maar moeten wel het gevoel hebben dat we zelf ook wat in te brengen hebben. Allard Blom vertelt een Nederlands verhaal, maar wel over Friese jongeren. Dus ik mag ingrijpen als ik iets zie wat een Friese jongen nooit zou doen.” Al wordt er met De Tocht op een publiek uit heel Nederland gemikt, de theatercultuur in Friesland zelf is wat Kooistra betreft al groot. „Elk dorp heeft z’n eigen toneelvereniging. Ik ben artistiek leider bij openluchtspelen. Die zijn in de provincie met jaarlijks tienduizenden toeschouwers heel populair. Het leeft, zowel actief als passief.” Kooistra werkt er hard aan om met De Tocht een theaterspektakel voor iedereen te maken, maar ook dóór iedereen. „We letten erop dat we de Elfstedentocht niet afpakken, maar adopteren.”

Als ie plots wél komt

Hoe klein ook, de kans bestaat dat de Elfstedentocht de volgende winter verreden wordt. Nog geen jaar voor de première van De Tocht dus, een voorstelling die de herinnering aan het legendarische evenement juist levend moet houden. Is een zestiende editie erg? Kooistra: „Sowieso niet, want dan kan ik ‘m zelf schaatsen. Maar ik snap de vraag. Het eerste verlangen naar de Elfstedentocht zal bevredigd zijn, maar er zal ook zin zijn in een vervolg. Er zullen nieuwe inzichten en exposure zijn. Dat lossen we dan wel op. We denken hier niet elke dag na over wat er eventueel allemaal zou kunnen gebeuren.” Met een Friese lach: „Mocht er ooit een Elfstedentocht komen terwijl ook de show gepland staat, dan kan ik me voorstellen dat we even een dagje overslaan.”

Tijdens de perspresentatie werd de afgelopen week via musicaldetocht.frl met de verkoop van zogeheten startbewijzen begonnen. Zo moet bijna 850.000 euro worden binnengehaald. Voor 50 euro ben je onder meer verzekerd van een entreeticket, een boek met bijzondere Elfstedentochtverhalen en mag je meedenken over De Tocht. Producent Van der Veen: „We hebben het collectief geheugen van Nederland nodig.” De winnende helden van 1997 (Henk Angenent en Klasina Seinstra) en Angenents 13-jarige dochter Bhodi namen de eerste startbewijzen in ontvangst.