Roos Ravensbergen Televisie 1 sep 2024, 17:59

Leestijd: 5 minuten

Wie zijn de veroordeelden in een tbs-kliniek? ‘Ik zag niks aan hem, terwijl hij net een vreselijk delict had gepleegd’

Over het algemeen zijn de meningen over tbs’ers in ons land niet erg positief. ‘Voor altijd opsluiten’, ‘aan de hoogste boom’, dat soort dingen hoor je op social media veel. Maar in een tbs-kliniek zitten nog altijd mensen, al hebben zij soms inderdaad een vreselijk delict gepleegd. Maar wie zíjn die mensen binnen de kliniek? In de KRO-NCRV-serie tbs: aan de andere kant proberen Jessica Villerius en Henk van der Aa daar een antwoord op te vormen.

Zo’n kijk binnen een tbs-kliniek is flink bijzonder, omdat normaliter alles achter gesloten deuren gebeurt. Maar weinig mensen weten hoe het er tijdens een tbs-behandeling aan toegaat en hoe het de mannen – soms ook vrouwen, maar vaker mannen (zie kader) – vergaat. Drie jaar lang mocht Villerius voor haar docuserie vrij rondlopen in een van de grootste tbs-klinieken in Nederland, de Rooyse Wissel in Limburg.

Tbs: aan de andere kant

In drie afleveringen probeert Jessica Villerius de ‘verborgen wereld’ achter tbs in het daglicht te zetten. Patiënten vrezen tbs, slachtoffers en nabestaanden – en veel anderen in de maatschappij – verafschuwen het. In tbs: aan de andere kant zien we een paar van de 229 mannen die in de Rooyse Wissel in Limburg verblijven. Al die mannen zijn door een rechter veroordeeld voor een delict waarvoor minimaal vier jaar celstraf staat. In de regel gaat het vaak om moord, doodslag, verkrachting en ernstig geweld. 

Zo zien we Marco, die vanwege een zedendelict al jaren in de tbs-kliniek zit. Een andere man, Lion, zit al ‘zo lang hij zich kan herinneren’ in ‘het systeem’. De mannen waarmee Villerius in gesprek gaat, zijn wel allemaal onherkenbaar in beeld gebracht. Geblurd, sterk wazig, of vanachter. Dat is voor de privacy en zodat zij vrij hun verhaal kunnen doen. De namen zijn gefingeerd.

‘Je weet gewoon: dit is fout’

Metro mocht de eerste aflevering al bekijken en zag in zo’n 50 minuten onder anderen dus Lion, die steeds terugvalt in gewelddadig gedrag en daarom niet verder komt in zijn behandeling. Wel heeft hij een parkietje, groen en geel, waar hij veel steun aan beleeft. Op zijn 8ste rookte hij zijn eerste jointje, toen hij 12 was, werd hij voor het eerst opgepakt voor een straatroof en toen hij 17 was, pleegde hij zijn eerste overval.

„Op het moment dat jij voor iemands deur staat en op die bel drukt, weet je gewoon: dit is fout”, ziet Lion in over zijn misdaden. „Je hebt knikkende knieën, voelt adrenaline, alles in je roept: ‘Doe het niet, doe het niet, doe het niet’. En toch handel je ernaar.” Als hij iemand dan (thuis) overviel, was het alsof hij werd ‘overgenomen’. „Je doet het voor iemand anders, om de afspraak na te komen en het geld te regelen. Uiteindelijk was de missie geslaagd, dat was dat.”

‘In de gevangenis hoeven ze niks, hier wel’

Senior sociotherapeut Anja komt in tbs: aan de andere kant vaak aan bod met handige feiten en duiding. Zo noemt ze tbs „een heel zware maatregel, met geen begin- en geen einddatum”. „Heel vaak zeggen patiënten: ik ga liever terug naar de gevangenis. Waarom? In de gevangenis hoeven ze niks. Bij ons krijgen ze te maken met huisregels, afdelingsregels, ze moeten werken en laten zien wat er nodig is om terug te kunnen keren.” Daarnaast is praten over het delict ook een belangrijk deel van de behandeling. Hoofdbehandelaar Jan noemt mensen met een psychotische stoornis die medicatie weigeren de moeilijkste mensen om te behandelen.

In de aflevering zien we Marco, die sinds 2020 in de kliniek verblijft voor een zedendelict, een presentatie geven aan een viertal behandelaren. Hij praat over zichzelf, wat hij heeft ingezien sinds hij behandeld wordt, en over zijn delict. „Ik had op dat moment niet het besef dat ik met een delict bezig was”, vertelt hij. Aan de psychologen vertelt hij hoe hij aan ‘afspraakjes’ met jonge jongens kwam en hoe hij die ook ‘regelde’ voor vrienden. Het is, zo lijkt het, bedoeld om ook hemzelf in te laten zien hoe zijn delict in elkaar steekt en om inzicht te krijgen in zijn handelen en denken.

De kijker krijgt inzicht in de behandeling, welke stappen gezet worden om iemand stapsgewijs te laten terugkeren in de maatschappij. Bij Marco is het vooral belangrijk, zo vertelt zijn hoofdbehandelaar, dat het in kleine, maar vooral succesvolle stappen gaat. Hij moet het gevoel krijgen dat het goed gaat, zegt ze.

Schrijnend

Alhoewel het interessant is om de verhalen van deze mannen te horen en de menselijkheid achter een tbs-patiënt te zien, want ja, ondanks heftige delicten blijven het toch echt mensen, is er ook een (heel) schrijnend verhaal. In tbs: aan de andere kant wordt namelijk ook een kritisch licht geschenen op waar het in de tbs fout gaat. Een jonge meid, Susanne, werd zelf slachtoffer van een grove fout. In de kliniek werd een verkeerde risico-inschatting gedaan en zij trof een tbs-patiënt op verlof. Ze was op de fiets onderweg naar huis en werd onder dreiging van een mes verkracht.

„Hij zei dat hij een mes bij zich had en dat ik gewoon moest doen wat hij zei”, vertelt ze. Een halfuur nadat hij het delict gepleegd had, keerde de tbs-patiënt terug in de kliniek. De sociotherapeut die hem opving, had niks door. „Ik geef notabene trainingen op dit soort signalen. Ik heb niets aan de man gemerkt toen hij weer binnenkwam. Terwijl hij nét een vreselijk delict had gepleegd”, vertelt zij. „Daar heb ik lang van wakker gelegen.” 

En ook Susannes vader komt aan het woord, overduidelijk verdrietig: „Je leert je dochters om voorzichtig te zijn met vreemde mensen, uitgaan, dat er niks in je drankje wordt gegooid. Ik heb ze nooit gewaarschuwd voor een tbs-kliniek.” 

Tbs: aan de andere kant is vanaf morgen, maandag 2 september, wekelijks te zien om 21.30 uur bij KRO-NCRV op NPO 1. 

Exclusief kijkje achter de deuren van Schiphol: Satisfyer in je bagage? ‘Ik zeg maar niks’

Liefjes: pubers van 14 op de camping op zoek naar de liefde: ‘Mijn God, we gaan hier dood’

Reacties