Erik Jonk Entertainment 13 feb 2017, 14:56

Leestijd: 5 minuten

Yora Rienstra liet zich opsluiten voor PAAZ

Actrice Yora Rienstra ging ‘het gekkenhuis’ in om zich in te leven voor haar voorstelling. Het viel haar eigenlijk best mee.

In het theater een monoloog over een psychiatrische inrichting houden en daarvoor jezelf laten opnemen. Zo ver ging cabaretière Yora Rienstra (30, Amsterdam) om een beeld te krijgen van wat het hoofdpersonage Emma uit het boek PAAZ moet hebben meegemaakt. Rienstra, ook bekend uit het tv-team Rambam dat zaken die niet kloppen op een creatieve manier boven water haalt, vertelt het verhaal van schrijfster Myrthe van der Meer. Van der Meer is de Emma uit het boek en belandde na een burn-out manisch depressief op een paaz (Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis). Het boek uit 2014 kreeg veel aandacht en werd meer dan 100.000 keer verkocht. Metro spreekt Yora enkele dagen na de première.

Waarom wilde je PAAZ graag vertellen?

Producent Solo Stories heeft me gevraagd. Ik kende het boek niet, ging het lezen en vond het een héél belangrijk onderwerp. Myrthe heeft heel menselijk over haar depressie en worstelingen geschreven. Mensen denken bij iemand over een paaz al snel: daar zijn gekkies, daar wil ik me niet mee identificeren. Bij het lezen van het boek is dat niet zo, dan blijkt juist dat iemand met psychische problemen net zo is als jij en ik. Het is confronterend, ook grappig en vol zelfspot. Je merkt dat iemand die is opgenomen niet per definitie 24 uur per dag een depressieve wandelende tak is. Heel interessant.

Script van Ipenburg

Inge Ipenburg (ook Martine Hafkamp in GTST, red.) schreef het script. Heeft zij het boek gevolgd, of is het een ‘gebaseerd op’?

Inge heeft het boek gevolgd en geredigeerd tot een compleet theaterscript. Ze heeft stukken gepakt die voor het theater goed te gebruiken waren. Het boek is driehonderd pagina’s, dus anders had ik een marathon van twee dagen moeten spelen.

Is Emma gek?

Nee, niet gek. Maar wie is dat wel en wat is normaal? Emma denkt: ik wil gewoon dood, dat is toch normaal? Anderen vinden dat gek. Ze komt er wel achter dat haar perspectief anders is dan dat van veel mensen: ze wil namelijk dood, de meeste anderen niet.

Waarom liet je jezelf opnemen? Wist je te weinig van psychiatrie?

Ik kende het door mijn manisch depressieve oma die ik bij haar opname ook opzocht. Een psychiatrische aandoening is me dus niet vreemd, er werd thuis over gepraat. Toch was ik nieuwsgierig om te ervaren hoe het is, al kun je dat onmogelijk echt ervaren als je geen psychische problemen hebt, natuurlijk. Ik vond het belangrijk voor mijn verhaal.

Hoe was je ervaring?

Ik moet bekennen dat ik vooraf een beeldvorming had. Maar het ging er best normaal aan toe. Zo merkte ik tijdens een gesprek met een vrouw, waarvan ik dacht dat ze verpleegkundige was, pas na een uur dat ze patiënt was.

Verpleegkundige een sloopkogel

Bleef je slapen?

Ja, doodeng vond ik dat! Eerlijk gezegd wilde ik naar huis. De deur van mijn kamer kon wel op slot, maar toch… Zo’n gemengde groep in de nacht, ik zag het niet zitten. De nachtdienst zou drie keer komen aankloppen. Een verpleegkundige zei ‘blijf je slapen? Zou ikzelf nooit doen’, nou bedankt. Ik kreeg het idee dat de boel ’s nachts op z’n kop zou staan, maar het bleek achteraf dollen. De nachtverpleegkundige bleek echter een soort sloopkogel, dat stelde me gerust haha. Ik bleef, in mijn koude kamer en het viel mee.

Wat viel je bij de opname op?

Dat het er niet heftig aan toegaat. Er zitten op een paaz mensen van allerlei rangen en standen. Het werkte ook verhelderend. Op het moment dat je op zo’n plek heel veel levenslust voelt, zoals ik, is het duidelijk dat je daar niet op je plek zit.

Is de voorstelling zwaar om te doen?

Ik toer al langer alleen, dus ik weet wat het is. Ik voel wel de verantwoordelijkheid van de avond, dat het publiek meegaat en het stuk invoelbaar wordt. Met een monoloog vraag ik de theatergangers nogal wat, natuurlijk. Ik hoop dat zij zich in het stuk herkennen en door reacties na de voorstelling lijkt dat gelukt. En gelukkig zijn veel theaters uitverkocht.

PAAZ wordt gezien

Volle theaterzalen zijn in deze tijd best bijzonder…

Ja, er blijken veel mensen te komen kijken die anders niet of nauwelijks naar het theater gaan. Mensen die met psychiatrie in hun omgeving te maken hebben gehad en veel werknemers uit de zorg. Ik ben blij dat PAAZ gezien wordt en vind het ook leuk voor de schrijfster van het boek.

Was Myrthe van der Meer bij de première aanwezig?

Ja, dat vond ik nogal wat. Ik bedacht me natuurlijk van alles, haha. Dat ze op zou staan en gaan schreeuwen ‘dat het verhaal helemaal niet zo ging’. Dat ze met rotte tomaten zou gaan gooien. Dat het voor haar te heftig zou zijn en ik de volgende dag een belletje zou krijgen dat ze weer op een paaz zat. Maar zonder gekheid: gelukkig bracht ze me bloemen op het toneel. Ze vertelde me dat ze het wel heel spannend had gevonden.

PAAZ is tot en met eind april te zien (www.solostories.nl).

Paspoort Yora

• Cabaretière, theatermaakster, actrice én radio-dj. ‘Noem me een artiest, in breed opzicht.’

• Cabaret. Yora maakte drie cabaretvoorstellingen.

• Radio. Met Sander de Heer presenteerde zij op Radio 2 Yora en Sander, Sander en Yora.

• Televisie. Onder meer Rambam, De Slimste Mens, Divorce en Toren C.

• Commercial. Yora was samen met Humberto Tan enige tijd het gezicht van Rabobankspotjes.